Adriaan heeft weer een prachtig stukje geschreven over
een hele mooie route door het buitengebied van Herfte en Zalné. Prachtige
verhalen onderweg over hoe het vroeger was, maar ook welke planten, stromingen,
marken etc er allemaal waren en zijn. Eigenlijk klopt de naam Wijthmenerplas
helemaal niet, het zou als je naar de oude kaarten kijkt Herfterplas moeten
zijn. Hoe bijzonder is dat.
“Wandel”
hieronder mee met Adriaan.
Marianne ten Klooster
Deze zomer wandelden we regelmatig een rondje met
buurtjes en geïnteresseerden. Gewoon om lekker te mijmeren over hoe het ooit
was, het is heel verrassend hoeveel je nog weet als je eenmaal rondloopt in de
omgeving van je jeugd.
We starten op LandGOEDVoeten, in de zomer
is het een oase van rust vlinders en vogels. Maar ook de ree, eekhoorn, marter,
das en vos laten zich regelmatig vast leggen op de camera.
De wandeling start bij het kerkpad op de
Herfterlaan. Op de plek van het
huidige stuwtje was er ooit een houten bruggetje.
(links de
wetering en rechts ernaast het oude kerkpad)
Deze verbond
de zandweg van de verschillende boeren families via een klein paadje door de
weilanden en geriefbossen van Boer Warner ( boerderij Anderlo ). Met de
noodkerk (RK) in de schuur van Veldwijk ( Meiberg ). (Uit een geriefbos werd
in vroeger tijden het hakhout vandaan gehaald, dat in en rond het huis werd
gebruikt.)
We slaan
rechtsaf de Valkenbergweg op en wandelen langs de oude Jozef School. Langs de
nieuwe boerderij van Klink die verhuisde vanwege de komst van de zandplas. De
huidige Wijthmenerplas.
Bij de
ijscoboer Holterman proefde we het ijs van weleer in gedachten. In de
zomermaanden werden hier heel wat ijsjes gehaald, door de bezoekers van de Wijthmenerplas.
Tegenover
familie Kuyt ( Het verborgen huisje in het
erfgenamebos ) wandelden
we om de plas. Toen de plas nog een zandafgraving was, werd het in Van Ossel in
de volksmond genoemd.
Red: De firma
Van Ossel uit Zoetermeer kocht in 1964 een aantal percelen grasland om zand te
winnen, met de bedoeling om er op den duur een recreatieterrein aan te leggen
met allerlei attracties. Op die voorwaarde kreeg Van Ossel een
ontgrondingsvergunning. Hij had op andere plaatsen in Nederland ook met dit bijltje
gehakt. Zo ontstond een kolk of zandput. Men begon aan de oostkant van de
huidige plas te graven. Het zand werd gebruikt voor de aanleg van wegen rondom
Zwolle en het ophogen van wijken, zoals de Aa-landen. In juni 1964 ging men met
de zandwinning van start. In de eerste week was er meteen al een aanvaring met Rijkswaterstaat.
De zware met zand beladen vrachtauto’s reden namelijk vanuit het zandpad (nu
Hoekserf-pad), dat tegenover café De Zon uitkwam, de weg Zwolle-Almelo op met
alle risico’s van dien. Er was toen nog geen parallelweg. Na een week zette Rijkswaterstaat
een slagboom voor het zandpad zodat de chauffeurs niet meer de weg konden opdraaien.
De chauffeurs van Van Ossel stoorden zich daar niet aan. Ze negeerden met hun
zware wagens het verbod en reden de slagboom omver. Een van de fiets toegangen
naar de Wijthmenerplas. (Bron: Running on history: Wim Huijsmans)
Het grappige
van de Wijthmenerplas is dat deze in de marke Herfte ligt maar … niet veel
mensen weten dat Wijthmen weldegelijk een eigen zandplas heeft … en heel
toepasselijk heet deze dan weer naar de marke ernaast Sekdoorn … inderdaad de
Sekdoornse plas. Deze ligt ook nu nog volgens het CBS in Wijthmen. Dus we zijn
in ieder geval wel heel consequent namen door elkaar te halen.
Aan de andere
kant van de plas komen we langs de ontgin weg waar sporen van een Romeinse
boerderij gevonden zijn ( jaar 200-300 ) . Dat was niet veel meer dan een
vrijgemaakte cirkel waar gewassen geteeld werden een zogenaamde raatakker.
Red:
Een raatakker of celtic field is een archeologische plek. Deze akkers zijn
klein en vierkant tot rechthoekig van vorm (35 bij 35 tot 50 bij 50 meter). De
akkersystemen zijn enkele hectaren groot. Wanneer de akkergrond uitgeput raakte
werd die opzijgeschoven, waarbij aarden wallen ontstonden, en werden er van
elders aangevoerde vruchtbare zoden op gelegd. Omdat zand vocht niet goed
vasthoudt kon met het aanbrengen van nieuwe zoden bij raatakkers op zandgronden
meteen een betere vochtregulatie op de akker ontstaan. De wallen zijn soms
nog terug te vinden. Dit alles van de Bronstijd (3000 v.Chr) tot de Romeinse
tijd 400 na Chr.)
We duiken het bos van Boschwijk in via de oude beukenlaan.
Daar mag je tegenwoordig genieten van het geweldige park.
Het top
pronkstuk is een 200 jaar oude Beuk ( ca 1823) . In 2016 heb ik alle dikke
bomen van HWZ opgemeten en hun leeftijd bepaald ( omtrek gedeeld door 2-3cm, afhankelijk
van de ligging )
Deze beuk
heeft nog vele jaren te gaan, zijn wortels zijn sterk en de kroon krijgt nog
volop voeding.
Even verderop
zien we het eindstadia van oude bomen, ze brokkelen langzaam af.
foto: Marianne ten Klooster
We wandelen
door naar een plek waar je DOOR de Zalnése beek of nu dan Emmertocht sloot loopt. We wandelen
letterlijk op waterniveau door een drijvende betonnen bak. Deze
bak ligt onder de spoorlijn en stijgt dus mee met het waterniveau in de
Emmertochtsloot.
Via het eerste
grote zonnepark van Zwolle, naast Het buitengoed van Herfte, zien we aan de
overzijde van de trein dive-under in Herfte, Selhorst liggen. Een van de oude
buitenplaatsen in Zwolle.
We steken de
Helmhorstweg over en wandelen door het park van Helmhorst, via het mooie houten
brugje komen we bij een verscholen poel. Hier werd in de oude tijden gebadderd
door de mensen van stand welke woonden op de Helmhorst. Ook werd er in deze
omgeving veel “gekuierd” vanuit de Wipstrik. Zo is de naam Kuyerhuislaan
ontstaan vertelde Marianne ten Klooster, onze lokale gids rond dit gebiedje.
Via oude kruipdoor sluipdoor paadjes komen we langs haar ouderlijkhuis (nee die
staat niet op het route kaartje 😉 )
Via de
herfterlaan, komen we langs de plek waar het huisje van Rudolf en Anneke Werner
stond, Herfterlaan 34
Onze wandeling
Boer Warner
wordt nog genoemd in het leuke toneelstuk van Sa(men)Ge(raapt)Zo(oitje).
https://wijthmen.nl/historieitem/sagezo1984-tekst-40-jaar-wel-van-wee-met-fotos/
Een paar rake zinnen:
Vader: Opoe hef geliek, in Wythmen zelf zijn we met te
weinig katholieken, moar doarumme komt Herfte d’r ook bij.
Opoe : Herfte?. Willen zie dat? dat willen zie toch
nooit niet?
Vader: As het niet te ver weg is veur ze, dat hef Willem
Beltman ezegd en die was er ook bie.
Opoe: Beltman uut Herfte?
Vader: Beltman uut Herfte. Maar Jan Meiberg heeft toen
gezegd dat de erven Mulder-Meiberg twee bunder grond beschikbaar willen stellen
voor de nieuwe karke ..
Moeder: 2 bunder, zo maar voor niks?
Vader: Zo maar voor niks en da’s ook nog mooi op de
grans tussen Herfte en Wythmen, dus Herfte kan tevreden zijn.
Opoe: ze zijn gek (nijdig voortwerkend)
Met de stadsen
omgaan, dat ken niet.
Vader: En Jan Meiberg het ook ‘zegd, dat de noodkerk zo
lang in zien schure kan, tot de nieuwe kerk klaar is.
Moeder: De noodkerk, in zien schure? en woar mut ie zien
koeien dan allemoal stallen?
Vader: Hij wil minder koeien gaan houden: hij het er
genoeg van zei ie.
Opoe: (hoofdschuddend) D’r is niet eens een weg,
van Herfte uut noar Meiberg.
Ze mutt’n er
eerst helemoal om heen en dan weer terug.
Vader : Ook daar is aan gedacht.
Ze willen
vanuit Herfte een fietspad aanleggen, dwars door de weilanden naar Meiberg toe
naar de Erfgenamenweg, vanaf Vogelzang.
Opoe : Maar dan moeten ze over ‘t land van Boer
Warner en die is anders denkende.
Vader : Een anders denkende is niet per se een slecht
denkende.
In gedachten gaan we het kerkpad weer op en wandelen over het
houtenbruggetje en genieten nog lang na van hoe het ooit was en vaak nog steeds
is.
Adriaan Voeten
