vrijdag 23 februari 2018

Terug in de tijd in de oude Smederij van de familie Pot.

De Wijthmenaren onder u zullen de naam Pot direct herkennen en misschien de smederij iets minder, omdat zij van oudsher een bekende naam zijn in Wijthmen.
Als je Wijthmen inkomt of verlaat kom je altijd langs, vroeger Poppenalleen D36-1 en tegenwoordig Kroesenallee nummer 1.
Ik werd hartelijk ontvangen door pa Herman en zijn vrouw Joke Pot, zoon Anton en dochter Tonnij.
Herman, geboren en getogen is in Wijthmen (1937), is voor mij een prachtige gelegenheid om mee terug in de tijd te gaan, omdat hij prachtige ‘historische bron’ is en enorm veel weet over Wijthmen en omstreken.
Zijn vader Antonius Pot kwam van oorsprong uit Zwolle (Kamperpoort) maar kon in Wijthmen een smederij beginnen. Een woonhuis in Wijthmen was er nog niet.


Antonius Pot (1902 – 1980) voor zijn smederij in Wijthmen rond 1920.
De smederij is dit jaar 50 jaar oud.

Hij ging daarvoor elke dag op en neer vanuit Zwolle. De smederij lag op een mooi punt, namelijk op de kruising van de Kroesenallee en de Zwolse weg, later Heinoseweg. In die tijd waren de wegen nog onverhard. Op de bovenstaande foto is ook goed te zien dat voor de smederij alles nog zand was. Boeren kwamen hier om hun landbouwwerktuigen te laten herstellen. Even voor de duidelijkheid, gelast werd er nog niet in die tijd, alles werd verhit in het vuur van de smidse. Een breuk in een stuk ijzer, werd bijvoorbeeld hersteld door beide uiteinden te verhitten in het vuur, het ijzer ging op deze manier wellen, werd op elkaar gelegd en de gloeiendhete uiteinden werden aan elkaar geslagen.



De paarden werden beslagen door Anton Pot.


Maar ook de klompen van de voetballend jeugd, van de nabij gelegen scholen, de Rooms katholieke basisschool en de protestantse School met den Bijbel waren een welkome bron van inkomsten.
Fietsen waren ook in die tijd al een belangrijk vervoermiddel, dus ook daar kon je voor terecht bij Anton Pot.


In de late jaren 20er jaren werd het huis gebouwd en samen met zijn vrouw Johanna kreeg hij,
6 dochters en 1 zoon.
Dinie, Mina, Marietje, Tonie, Gerda, Joke en Herman.



(links de ingang van de winkel waar de fietsen stonden en geheel links is nog net de smederij te zien)

 


Nog steeds is deze plek, een hoger gelegen deel van Wijthmen wat zeker in die tijd een uitkomst was. Bij hoog water stond het water tot aan de Zwolse weg en aan de ander kant, zeg maar tot waar je nu Wijthmen inkomt. Na de aanleg van de Afsluitdijk werd dit verleden tijd. Mede door de gunstige (hoge en strategische) ligging kregen ze een telegraaflijn.
Dit betekende dat wanneer er een telegram naar hen werd verstuurd, dat deze allereerst ’gestencild’ moest worden. Hier zorgde zus Mien voor en het telegram moest vervolgens bezorgd worden. Dat kon maar zo een bedrag van 6 gulden opbrengen, een heel mooi bedrag voor die tijd.
Je had verschillende soorten telegrammen. Een gelukstelegram, een rouwtelegram of een ijltelegram. Ook de adellijke familie van Limburg Stirnum welke op Soeslo woonde maakte nog weleens gebruik van de telegraaf om een telegram te laten versturen.

Een gelukstelegram:






Later kwam hier een telefooncentrale. We hebben het hier dan over de jaren dertig. Dat was in die tijd nog een centrale waarbij, in dit geval door zus Mina, het nummer niet gedraaid werd, maar letterlijk doorgeschakeld werd met pluggen.
 
Het nummer van Wijthmen was 05202 en te volgen telefoonnummer 382, in die dagen nog heel erg kort, want er waren veel meer mensen zonder telefoon als met. De telefoon viel onder het gebied van Dalfsen / Ommen.

Herman vertelde mij dat sowieso Wijthmen meer op de omstreken was gericht.
Het telefoonnummer wat dus eigenlijk onder Dalfsen/Ommen viel, de stroom kwam vanuit Hengelo, dus scheidslijn was de huidige ‘Tochtsloot’. Aan de andere kant van deze wetering was het immers 038 van Zwolle.

In de jaren dertig kregen Herman en zijn zus, de engelse ziekte door gebrek aan vitamine D. De kinderen moesten boven met open ramen liggen/slapen want dat zou immers goed zijn tegen de ziekte.

De 10e mei van 1940, de duitse inval in Nederland was ook een schok in Wijthmen. De duitsers kwamen in grote getale over de Zwolse weg. In die dagen werd net de laatste hand aan het huis van de fam. Lindeboom gelegd en was men bezig om de pannen op het dak te leggen. Men had ruim zicht vanaf die kant richting de Ganzepan om de duitsers te zien komen.
In de daarop volgende jaren waren er veel duitsers gelegerd rondom Soeslo maar kwamen er ook veel in de smederij. De Rooms katholieke basisschool werd bezet met als gevolg dat de grootste klas van de school, in de kamer van de familie Pot werd gehouden. Zo kreeg oa Herman les in zijn eigen ouderlijk huis.
De telefoon werd heimelijk gebruikt om contacten te leggen om joden vanuit oa Dalfsen te laten onderduiken. Gevaarlijk werk want dit kon gemakkelijk afgeluisterd worden.

Bij een luchtaanval in 1942/1943 werd de Zwolse weg beschoten door vliegtuigen. In die tijd stonden er nog grote bomen aan weerzijden van de weg en probeerden de duitsers daaronder zich te verschuilen. Gevolg was dat ook de smederij en het woonhuis beschadigd raakten bij de aanval.
In de smederij stonden een aantal paarden die wachten om te worden beslagen en ook deze dieren raakten gewond. Per toeval was er een duitse veearts ingekwartierd en deze heeft geprobeerd om de paarden weer op te lappen. Men kon elkaar in die tijd redelijk verstaan, omdat er duitsers wegkwamen bij de grens met Groningen.
 

Marianne ten Klooster

woensdag 14 februari 2018

Sagezzo, Gien Piet maer Pizza



Samen-eraapt zeugien   
- spöllen - - Gien Piet maer Pizza


Alfweg  jannewaeri 2018 kriege  ik zomaer een mailtien van  ’t teneelgrupien SaGeZo uut Wijthmen  met de bosskop . . .  Wi’j ebben weer een ni’j teneelstuk instudeerd  en brengen dät  in de kommende  wèken op de planklen.  
Jaowel . .  Döör bin-k  veurig  jöör ook naor toe ewest en eb döör dan ook verslaggèving van edaon.  Sagezo is dät dus niet vergèten en waerskauwen mi’j now  maer èven  opdä-k  ’t niet kanne vergèten.   Want dät wazzen netuurlijk wel weer ’t geval . . . Ik bin ’t of-elopen jöör aoste niet in ’t atelier an ’t wärk ewest en eure dan ook niks van lokale omroepen of anderszins en komme ook niet te völle onder de mensen en dan ontgiet ter oe toch wel een kladde.  
Oeps  . . . dan realiseer ik mi’j  inies dät  ’t  dan ook al weer een jöör  elèden is dät-k samen met de vrouwe  der is een keertien bin uut ewest en dus besluute  dan maer  kaerties  te reserveren  veur  zaoterdesaovens.  
Op de vraoge wöör SaGeZo veur stiet is ’t antwoord . . . Samen Geraapt  Zooitje. Die uutdrukking klinken op zien Zwols as, bi’j  mekaer  eraapt  zeugien, veur alles wat onsamen-angend met  mekaere ef te maken. Maer zo onsamen-angend is SaGeZo eigenlijk elemaole niet. De teneelverenigink in Wijthmen is al meer dan 37 jöör actief en lek ook nog lange niet uut-espöld.   Vanof september töt jannewaeri repeteren de groep en dan is ’t al tradisie dät ter ’t  ende van jannewaeri,  begun februwaeri  ’t stuk op de planken wörren ebracht en der een  veertal  uutvoeringen  wörren  egöven  in  ’t  Parochieuus  in  Wijthmen.
’t Enthousiasme  wöör de mensen der met an de gank bint ef vanaovend zelfs töt een debuutoptreden van  de 16 jörige  Anouk Poppe  eleid. 
Thera Hülsmann  sprakken in aer veurankondiging zels nog van een voortgaonde tredisie van pärremetaosies die zich steeds maer weer met ni’je anwas blieven inzetten binnen de club.

’t  Ons–kent–ons  gevuul is in de stampvolle zaal goed märkbaer en veur völlen is  ’t  ier anwezig wèèn  dan ook  ien  groot  feest  van (h)erkenning.

Veur de verslaggèvink bepärke ik mi’j töt de weergave van enkele beelden die tiedens de uutvoerink  binnen  emaakt, umdä-k disse aovend meer op de reacties van de toe-eurders ebbe elet,  dan da-k  de letterlijke  tekst an-eurden.


teneelgroep  SAGEZO brengt oe vanaovend . . .
 

                           Gien Piet  . . .  maer Pizza !


teneelstuk eskröven deur Wilma Rennes-Leertouwen.               regie: Thera Hülsmann

Naodät ’t publiek is uut-elegd wöörum der een antal keren met de gedienen zal wörren eskoven ondanks dät ’t toch nog gien pauze is.

1e bedrief - ’t  1e stukkien: de uuskamer

Veurt  ’t teneel wörren  de  uuskamer espölt op ’t moment dät ter op een radio de lottotrekking plase vinnen. Maer veur dat ’t zoverre is mut die rommelkonte as Piet netuurlijke van alles vraogen en zuken . . . en binnen twie minuten krig de toeskouwer een rooie draod  te euren  . . . zoas altied . . in ’t skoenpoetskissien!
Bep is döörintegen wiezer en skrif de winnende  getallegies op   .  . 0 9 5 7 4 2 3
     
As dan nao meerdere keren vergelieken en twiefelen dan  endelijk ’t kwärtien vallen, blik die 50.000 gulden  weerd  te wèèn.   Dät mooie bedrag wörren trouwens  zonder ienig  probleem tegen een koers van 1op1  ummezet in euro’s. De opperste bli’j-eid sköt Piet in de bolle en die begunt maer vaste met ’t planmatig uutgèven, terwiel de nuchtere Bep lieverder de  skulden bi’j aer zuster oflöst.                                        
De klucht is geboren!





       Peter Bastiaans    als  Piet                  Rita Boerkamp    als  Bep


en de winnede getallen bint   .  0 . 9 . 5 . 7 . 4 . 2 . 3

1e bedrief - ’t 2e stukkien: de Pizzeria

Te ebben beslöten dät  de twie vaste ulpkrachten,  Lodewiek en Keetje,  toch maer mutten blieven en de zus van Bep, in dät verre Griekenland, ’t maer mut uutzuken,  wörren de Pizzeria an-epakt  umme döör de  meest  prestigieuze  Pizzeria  van  de  buurte  van te maeken.  


Maer ondanks dät de zaal in gieren uutbärst weten wi’j gien van allen wöörumme  Piet zien brille in de skoenpoetsdeuze zatten.


De andel mut tiedens de verbouwing wel deurgaon en dus wörren een olde transpörtfietse eliend en ontstiet ter wat verwarrink  aover  wie dan wat en (h)oe mut gaon  doen.

Van dät ge-arrewar kriegen de eren döörst as een achterlijke  en maken  ’t  teneel  èven vri’j veur een stellegien ni’jskierige buren die aopen dät de Pizzeria failliet giet en zi’j de ruumte kunnen toevoegen  an  un  juwelierswinkel.
                                                                              


En ook al ef de buurman ’t aover een failliete tent of faillissement;  verstierd Keetje  em zels  as een  vieze vent  en  de  buurvrouwe  roeken  naor  odeklonje.  

Wöörumme   dät  woord 
dan  inies  mut  wörren
verbèterd,  is  mi’j  een
raodsel . . . veur  mi’j  as
Zwollenaer  is  döör
elemaole  niks  mis  met.



                                     Gemma Rosendaal  
                               als Elise    Benny van Eekeren
                                                    als André
Jacqueline Noordman 
          als  Keetje
Aover ’t algemeen is de zaal moesstille en is ter andach veur ’t  epröken woord, maer zodra der ook maer èven een stilte vallen of de spöllers gaon èven achter de coulissen  . . .  kump  ter  geroezemoes  of eur ik stukkies  tekst  zoas  de
an-eurders  dänken  dät  ter giet  kommen.


1e bedrief - ’t  3e stukkien:  de verbouwing in volle gang

Deur ’t niet gebruken van een Belgische-amer aowen Piet zich tiedens de wärkzaemeden  ongenaodig  op de doeme  . . .







    . .   en de zaal . . .  ef der goed skik van.

een Belgische-amer mu-j met twie annen vaste ollen.


De dochter Georgina kump ook een paer daegen elpen en nemmen ook een studievriendinne, iene Kees, met.   Die vriendinne vallen wel in  de smaak van Lodewiek, maer Keetje ?   . . .  Kees  of Kee . . . wat  mot je der mee ?



















 Anouk Poppe              Adriaan Krevel                     Esther Damman
 als studievriendin Kees              als Lodewijk                                als Georgina



2e bedrief - 2 stukkies:  de leste punties op de pizzeria

Steeds bint ter van die kleine momenties dät de buurvrouwe Elise èven stiekem binnenslöp umme ien en ander op te meten, en  vrög alvaste priesopgaven veur een märmervloere.  Elise is ter elemaole van aovertuugd dät zi’j de zake wel in annen zal  kriegen.   De zaal is mevrouw  neus in de wind  niet sympathiek ezind. 

En as in de scènes de  spanningen  oplopen
. . .  brèk  in de zaal  veural  ’t lachen lös.





Ooh. .
dät giet ter op!

Maer  biezundere kwinkslagen  kommen vake verskölen tussen de règelties ook wel langes. De bezörging van Pizza’s giet ook al niet te best . . wel twie stuks wöörvan  iene  bi’j  Lodewiek  zels  thuus. 
Toch kump ’t ende in zicht, maer dan vinnen Keetje netuurlijk de eerder ekommen en vergèten brieve weer en kumt ter toch nog een onrustige aovend en  de  poppen  an  ’t  dansen.

De zaal mompelt al te weten wat ter in stiet en van wie dät dink ofkump.


Dus de gevolgen blieven dan ook niet uut . . .  personages mutten vertrekken umme verwaering te veurkommen, maer maken  ’t  ter niksniet  makkelijkder op.


Der kump een andere rolverdeling en der ontstaon zels compleet  ni’je  personages . . .

Piet  wörren  van  de iene  dag op de andere  inies 
                         . .  Die  Pédro  è.  




               Rita Boerkamp             Bep Spijker Benny van Eekeren
                       als  Bep                   als  zus Riet    als Georgos  de Griek


En jao eur . . . wi’j zatten der al op te wachen . . . een dag veur de opening van de Pizzeria der e-j  inies  de zus van Bep,  iene Riet  met  aer  Griekse vriend et kleppen.

Die  Georgos  Theodopolos   spöllen  de rolle van zien lèven . . . sprakken allenig maer Grieks met een Amsterdamse tongval en ad mi’j  döör een kladde tekst wöör een analfabeet  nog  gien  muuite  met  zollen  ebben. 
,    . . en nog  is  ! 
Nè is dus jao! . . en dus ku-j wè naogaon  dät  de  verwaerink  en  (h)ilariteit niet van de  lucht bint.     Net ’t spellegien  gien jao en gien nee ,  maer  dan  anders.




Piet  is  inies  ikke  die  Pedro  è!

Lodewijk ieten now  zomaer  Louise
           Lodewijk /               Piet  /
              = Louise             = Pedro




                                   Ooh. . goetegoed  . . IJ vindt mi’j öördig











                                  
                                               Elise                                  Bep Spijker                 
  als zus Riet

3e bedrief - ’t  1e stukkien:  de aovend en nacht van de opening van de Pizzeria

As de ele pärremetaosie op ’t nöst an is, mutten Pedro nog effen oprumen, maer ij krig bezuuk van Georgos wat steeds meer begunnen te klinken as yoghurt  die preberen dudelijk te maken nog wel wat te drinken wil.


De gebaerentaal van Pedro dät e mos gaon slaopen alen niks uut.

En nao wat ge-arrewar kommen Louise der ook bi’j en de flesse wörren anteerd en giet ’t ter steeds ontspan-nender an toe.

                       


De alve nacht wörren ele gesprekken evoerd, umdät de maskeraedes vervagen en Georgos een ras-Amsterdammer uut de Piepe blèk te wèèn,  pröt  dät  inies stukken makkelijkder.         Maer oe giet dät?  . . . sst . . niks zègen.

As Keetje nog is op ’t lewaai ofkump met ’t idee der iene met een koekepanne een engst te verkopen, giet iederiene naor zien eigen nöst en is de kater veur de andere dag.






3e bedrief - ’t  2e stukkien:  s’mörgens

Pedro-Piet ef ergens een zweur eufd in maer weten eigenlijk niet wat ter is gebeurd, maer ef zich wel vergèten an te kleden. 


Riet döörentegen ef wöörachtig een echt Bèverwiekien weten te skoren en giet maer even joggen.

Georgos zöt de meubels nog steeds dreien, maer Louise kiepert der gelieke maer wat ouzo in,  zadät e niks meer märken van de kater en wel de  sirtaki wil dansen.



Lankzaem maer zekers kommen de ele kluut weer bi’j mekander en valt de iene maskerade nao ’t andere lögenachtig verzinsel umme en kreg iederiene zien eigen gezichte  en  perseunlijkeid weer terugge.  
Wie now wie met lögenties om de tuin ef willen leiden wörren rap dudelijk, al 
e-k  wel  ’t  idee  dä-k  de  alve  aovend  toch  verzunsels  ebbe  an-e-eurd.
Ien en ander wört  allemaol  weer bi’j-elegd . . de buurvrouwe  beslöt zels maer te vertrekken . . . Lodewiek en Kees willen wel veur un zels begunnen en zien ’t wel zitten de juwelierszake van de buren  bi’j  de Pizzeria  an  te trekken . 

En Keetje  . . . .  die ef now  endelijk wel trek an een Pizza!
                                                       
De spollers nemmen  ofskeid van  ’t publiek . . ’t  welverdiende applaus en de bloemen in ontvangst  en dan rest ons allenig nog de verloting.
Maer de devaluatoie van de Drachme  giet de Grieken niet in de kolde kleren zitten en dus wöörren der goed op-elet of ter nog wat te winnen valt.



Al met al mag  ’t  teneelgezeskap  SaGeZo gerust trots  wèèn  met  wat  zi’j  met  disse  veurstellingen weten te bewärkstelligen.   Ze slagen der toch maer weer in
umme onderden mensen in veer veurstellingen  een bettien ontspanning te gèven.
    
Dät ondefinieerbaere stukkien gezondeidszörg is met gien enkel pillegien van een dokter te bealen.     Ik ebbe genöten en bin veur èven andere sores vergèten . . . en rèkent ter op . . .  ik bin vaste niet de ienige.

’t Applaus en de bloemen an-t  ende  bint echt en absoluut verdiend. 





                                                                                                                                                           

                                                                             Görendrögien W.




              4  februwaeri  2018