Fase-1 uit het dorpsplan (december 2010) staat op het punt van uitvoering. Daarvoor is eerst een formele procedure nodig van de gemeenteraad. Maar de stappen daarvoor zijn gezet.
In 2022 gaat de eerste paal de grond in.
Janco Cnossen (midden) in een volgepakte Elshof tijdens een bijeenkomst in 2013.
Het dorpsplan is tot stand gekomen met medewerking van veel inwoners van Wijthmen. Als wijkwethouder was ik er destijds bij betrokken en ik herinner me het als een leuk en levendig proces. Er is een mooi plan uit tevoorschijn gekomen. En ondanks de lange tijd, die intussen verstreken is (11 jaren) is het plan nog steeds actueel. Het geeft in vier fasen een goede richting aan voor de ontwikkeling van het dorp Wijthmen.
Door allerlei oorzaken (economische crisis, Corona, stikstofproblematiek) is er veel tijd verstreken tussen planvorming en uitvoering. En dan veranderen er dingen ten opzichte van de uitgangspunten die er destijds waren. Het betekent niet dat het hele dorpsplan nu weer op de schop moet. Het vraagt wel om een aanvulling (actualisatie) op het huidige dorpsplan. En voor die aanvulling vragen we opnieuw de betrokkenheid van de inwoners van Wijthmen!
Het is goed om de veranderingen ten opzichte van 2010 te benoemen. En te kijken naar nieuwe kansen.
Voor alle duidelijkheid: mijn uitgangspunt is dat Wijthmen vooral een dorpseigen karakter moet behouden (dus geen integraal onderdeel van stedelijke bebouwing van Zwolle).
Maar mijn tweede gedachte is wel dat Wijthmen alleen toekomst heeft als er – op een verantwoorde manier – wordt uitgebreid. Dat vraagt om een verkenning “met een open mind”. Hoe zou Wijthmen er over 10-20 jaar uitzien? Wat kun je beïnvloeden met keuzes die vandaag gemaakt moeten worden? Hoe ziet een gewenste richting er dan uit?
Ik benoem in dit verband graag een paar aspecten die ik belangrijk vind voor de toekomst van het dorp. Aspecten die te maken hebben met de veranderingen. En aspecten waarover niet of nauwelijks gesproken is tot nu toe. Ik stel er vragen bij om gedachten op gang te brengen.
1. Nieuwe infrastructuur
Na 2010 is de N35 tussen Zwolle en Wijthmen verbreed. Dat heeft gevolgen voor de parallelle structuur: hoe ga je die verder vorm geven? Het dorpsplan voorziet dat er naast de N35 woningen gebouwd worden met de mogelijkheid van bedrijvigheid aan huis. Er is ook sprake van landbouwverkeer langs deze route. En voor de gedachtebepaling: de parallelweg sluit aan op de geplande hoofdfietsroute tussen “Raalte en Zwolle” (die dus aan de overzijde voor Café De Mol langs loopt).
De tweede verandering is de omlegging van de Kroesenallee. De gemeente is een heel eind gevorderd met de voorbereiding op besluitvorming door de raad. De Kroesenallee wordt naar links afgetakt – vanaf Dalfsen gezien – net voor de vee-verzamelplaats en sluit aan op een rotonde ter hoogte van de nieuwe afrit van de N35 naar Wijthmen.
De bedoeling is dat alle verkeer van en naar de regio Dalfsen gebruik maakt van deze nieuwe route. Daarom wordt de bestaande Kroesenallee op de plaats van de aftakking afgesloten. Voor het dorp ontstaat er op deze manier een autoluwe situatie. Daardoor ontstaan ook andere oriëntaties op mogelijkheden bouw van woningen of voorzieningen, ontsluitingsroutes vanuit het dorp, intern dorpsverkeer enzovoorts.
Deze veranderingen leveren vragen op. Hoe realiseren we een aantrekkelijke dorpskern van Wijthmen? Wat vinden we van de manier waarop deze infrastructuur verder ingevuld moet worden? Hoe kan de verkeersveiligheid van het dorp bevorderd worden? Hoe zou de oriëntatie in de richting Hoonhorst-Dalfsen en Berkum in stand gehouden kunnen worden als er gedeeltelijke afsluiting plaatsvindt van de Kroesenallee? Wat zijn – uitgaande van meer inwoners – toekomstige mogelijkheden van openbaar vervoerroutes hier?
2. Verstedelijkingsopgave
In de achterliggende jaren is er veel stagnatie ontstaan op de woningmarkt. Het realiseren van grote aantallen woningen was niet mogelijk door o.m de al genoemde crisissituaties. Intussen betekent dit wel een grote spanning op de woningmarkt. Woningen zijn enorm gestegen in prijs en voor jonge starters is het kopen van een huis vrijwel niet mogelijk zonder hulp van buitenaf (zoals ouders). Senioren met geld die graag een appartement willen kopen bieden tegen elkaar op omdat ook hier het aanbod gering is. In een nationale rapportage wordt gesproken over het moeten realiseren van één miljoen woningen. Duidelijk is wel dat in de komende jaren de nood nog hoog blijft. Er is een grote inspanning nodig van nationale, regionale en lokale overheden om ruimte te vinden voor woningbouw.
Zwolle is met een verkenning bezig van de mogelijkheden: wat zijn de locaties voor grotere aantallen woningen in de komende decennia? In november 2021 komen de eerste gedachten hierover naar buiten. Gaat Zwolle zich oriënteren op het verder uitbreiden aan de westkant van de stad? Of is de oostkant logischer? Er is nu nog geen beeld van, maar tegelijk is duidelijk dat elke plek waar verantwoord gebouwd kan worden interessant is.
Het huidige Dorpsplan-Wijthmen voorziet in vier gebieden waar gebouwd kan worden. Bij elkaar gaat het om ongeveer 250 woningen. Vraagt deze tijd niet om een heroriëntatie op dat getal? Of in ieder geval geen fixatie op het genoemde getal in het dorpsplan uit 2010?
Historisch moment:
tussen de (inmiddels verhuisde) koeien in de stal van Ko Diepman wordt de anterieure overeenkomst getekend door de Zwolse projectwethouder Ed Anker (linksvoor), Jan Regterschot van Kreator (ontwikkelaar) en Henk Driessen van Loostad (bouwer). Linksachter fungeert Eko Huisman namens Wijthmen als getuige.
Intussen is het concreet bouwen van woningen in fase-1 dichtbij gekomen. Er komen iets meer dan honderd woningen. Fase-1 wordt gerealiseerd op het perceel van boer Ko Diepman. Onderdeel van het plan is het verhuizen van zijn bedrijf naar de overkant van de Erfgenamenweg. Intussen is hierin een andere keuze is gemaakt en het perceel grond aan de overkant kan een andere invulling kan krijgen. Dat is een belangrijke verandering ten opzichte van het dorpsplan uit 2010.
Zou op deze plek een fase-5 aan het dorpsplan kunnen worden toegevoegd? En zo ja, wat zou daar dan ingevuld kunnen worden? Woningen of voorzieningen? Of beiden? En bijvoorbeeld agrarisch verwante bedrijvigheid (ik noem als voorbeelden een tuincentrum, grondverwerking, hovenier, manege, enzovoorts)?
Zou zo’n (extra) uitbreiding van mogelijkheden ook een betere demografische ontwikkeling van het dorp kunnen meebrengen? En het structureel in stand houden of het uitbreiden van belangrijke voorzieningen kunnen bevorderen (onderwijs, verenigingen)?
3. Een dorp zonder eind?
Wijthmen heeft een oude historie. Langzaam is het dorp ontstaan op de zandruggen langs de Vecht. Woeste grond is ontgonnen en voor agrarisch gebruik geschikt gemaakt. Er groeiden boerenbedrijven op ruime afstand van elkaar. Met een oriëntatie op vooral de eigen agrarische percelen. Een samenhangende dorpse bewoning ontstond veel later in de geschiedenis en is bovendien beperkt gebleven (omgeving Ploegweg, Egweg, Zeisweg). Wijthmen is een langgerekt dorp met bewoners op afstand van elkaar. Ze vinden elkaar echt wel in het verenigingsleven, maar buren zitten soms behoorlijk ver uit de buurt. De Kroesenallee en de Erfgenamenweg zijn lange verbindingswegen naar Hoonhorst, Dalfsen of Berkum. Er is verspreide bebouwing. De Woestijnenweg is min of meer doodlopend vanuit de dorpse bebouwing.
Zou met een uitbreiding van het dorp met een fase-1 en een
fase-5 ook meer samenhang in de dorpse bebouwing gebracht kunnen worden? Stel
dat met de ontwikkeling van het dorp de school zodanig groeit (over 5-10 jaar)
dat die beter op een andere plek kan komen te staan, wat betekent dat dan voor de
bestaande voorzieningen als sport en Kulturhus? Blijven die dan op de huidige
plek? Of is een blijvende combinatie (sport-onderwijs) beter? Wat kun je dan
doen met de vrijkomende ruimte? Ontstaan er zo nieuwe kansen voor een meer
samenhangende ontwikkeling van het dorp of zien we vooral bedreigingen?
4. Aantrekkelijkheid
vergroten
Wijthmen is een prachtig dorp met een lange historie. Van
dat laatste is helaas weinig zichtbaar gebleven. Er zijn niet veel oude
monumenten zoals Soeslo, De Mol of – wat
meer naar Zwolle toe gelegen – Huize Boschwijk. Monumenten vertellen een
verhaal over de geschiedenis van een dorp of stad. In Wijthmen komt dat verhaal
vooral vanuit het landschap. De glooiingen in het terrein zie je prachtig als
je daarvoor rustig de tijd neemt vanaf bijvoorbeeld de Eierweg.
Zou je méér kunnen doen om dat fraaie landschap zichtbaar te
maken via bijvoorbeeld fietsroutes en verhalende bordjes langs de route?
Wijthmen zou zichzelf recreatief kunnen versterken.
Misschien is dat wel een belangrijke opgave bij het plan-voor-de toekomst-van-het-dorp.
Van heel andere orde in dit verband is de Wijthmenerplas.
Enerzijds is die plas genoemd naar het dorp, anderzijds lijkt die daar niet bij
te horen. Een plas met een oppervlakte van 1,5 km en een diepte van 10-20 meter
die jaarlijks 200.000 tot 300.000 bezoekers trekt is natuurlijk recreatief erg
interessant. Net als de prachtige golfbaan die ernaast ligt. Nieuwe onderdelen
in een oud landschap. Het landschap rond de plas bestaat uit bossen, open gebieden
(weiland, hooiland) en waterlopen. Gebied om van te genieten.
Het lijkt wel een beetje of er een haat-liefdeverhouding
tussen Wijthmen en de plas is. Manifestaties die veel overlast veroorzaakten
waren daarvoor de aanleiding. Wijthmen ligt nu een beetje met de rug naar de
plas toe. En dat is best jammer, want recreatief biedt het gebied tussen het
dorp en de plas best mooie kansen om de relatie te verbeteren. Wie bijvoorbeeld
in Zwolle-Zuid woont ervaart het uitloopgebied naar de IJssel als waardevol
onderdeel van het wonen daar. Je loopt er ’s avonds even rustig je rondje.
Wijthmen zou ook zo’n “uitloopgebied” kunnen realiseren.
Het dorp wil zichzelf versterken door méér inwoners te
trekken en voor de huidige bewoners perspectief te bieden om er te kunnen
blijven wonen. Zou het een kans zijn om het gebied tussen het dorp en de plas
in te vullen als wandel- en fietsgebied waardoor je op een logischer wijze
(binnendoor) vanuit het dorp bij de plas kunt komen? Welke kansen zien we om
dat te doen zonder het als bedreiging te ervaren?
En zou een vernieuwd Kulturhus met sportvoorzieningen
(kleedruimten, douches, verblijfsruimten, enzovoorts) onderdeel kunnen zijn van
die recreatieve opwaardering? Met oplaadpunten voor de fiets en met een paar
plaatsen voor kort verblijf van campers? Kan het toeristisch aantrekkelijker
maken van Wijthmen zo voor het Kulturhus ook financieel aantrekkelijk zijn?
Ook dat is Wijthmen: Janco Cnossen (op de rug gezien rechts) moet fietsend door Wijthmen met Prof. Gert Jan Hospers wachten voor de overstekende koeien van Ronnie Noordman.
5. Voorzieningen
opwaarderen
Wijthmen heeft met het Kulturhus een belangrijke
voorziening in huis. Deels met eigen handen gebouwd in verschillende etappes.
De verenigingen komen er bij elkaar, er is een sportzaal die goed gebruikt
wordt en het vormt uiteraard vooral de kantine van de voetbalclub.
Naast het Kulturhus zijn er weinig voorzieningen
overgebleven. Voor een winkel, arts, apotheek, theater of andere belangrijke
voorzieningen zijn de inwoners aangewezen op Zwolle.
Het Zorgplan laat zien dat er met zorg-voor-elkaar best meer
zekerheid geboden kan worden aan bewoners met een hulpvraag. Je kunt in het
dorp lang blijven wonen als er geschikte woningen zijn en er voldoende hulp
geboden wordt. In het Zorgplan wordt voor dat laatste de structuur geschetst.
Maar voor andere voorzieningen zijn de mogelijkheden gering. Het willen
realiseren van een winkel in een dorp met 1.000-2.000 inwoners is niet logisch
als zelfs in de binnenstad van Zwolle zich leegstand voordoet.
Wat zou wel een mooie toevoeging aan het dorp kunnen zijn?
Ik noem een voorbeeld om verder over te denken. En misschien is het aanleiding
voor nieuwe gedachten.
Van de Coronacrisis hebben we allemaal last gehad. We hebben
er ook van geleerd. Onder andere dat thuiswerken misschien wel een structurele
opgave is waarop we ons moeten inrichten. Maar niet iedereen heeft een
mogelijkheid om dat thuis in te vullen. Zou een voorziening in het Kulturhus
(werken in daarvoor geschikte ruimten) dan een mogelijkheid bieden? Welke eisen
stelt dat dan en hoe zou er een wederzijds profijt ingevuld kunnen worden? Kan
dat tegelijk ook bijdragen aan het versterken van de sociale structuur, aan het
verenigingsleven, enzovoorts?
6. Afrondend
In mijn bijdrage stel ik vooral vragen om gedachten op gang
te brengen bij het maken van een vernieuwing van het Dorpsplan. Ik realiseer me
dat ik niet in Wijthmen woon. Misschien is dat niet alleen een nadeel. Je kijkt
vanuit een andere gezichtshoek naar de kansen. En intussen ben ik al lang genoeg
bij het dorp betrokken om me er thuis te voelen zonder er te wonen.
De sterke punten van Wijthmen zijn de krachtige sociale
structuur en de waardevolle landschappelijke omgeving. Daar omheen stel ik
vooral mijn vragen: wat kun je doen om het dorp zichzelf te laten blijven en
tegelijk aantrekkelijk te maken voor nieuwe bewoners? Wijthmen adverteert
straks niet met winkels, theaters, zorgvoorzieningen, maar met een warm welkom
aan mensen die onderdeel willen zijn van de dorpsgemeenschap. En die oog hebben
voor de recreatieve, landschappelijke natuur rond het dorp.
Wie wil wonen naast een grote stad met alle voorzieningen en
in een eigenzinnig dorp waar je welkom bent, die kiest “Natuurlijk Wijthmen”.
Janco Cnossen, voorzitter SOW
Elf jaar na
de dorpsgesprekken voor het eerste Dorpsplan Wijthmen zaten inwoners van
Wijthmen en Herfte bij elkaar (in Café-Restaurant De Mol) om opnieuw te praten
over het toekomstperspectief van hun dorp. De bijeenkomst was in eerste
instantie bedoeld als inspiratiesessie en tevens als startsein om het bestaande
dorpsplan op sommige punten te actualiseren. En dat net als elf jaar geleden te
doen in samenspraak met het dorp.
De
uitkomsten van die besprekingen zijn inmiddels samengevat. Er worden diverse werkgroepen,
waarschijnlijk vijf, geïnstalleerd om wensen en ideeën, die leven in het dorp,
verder uit te werken. (Ook hopen we een bijeenkomst voor boeren te organiseren,
wellicht via de Boeren Business Club.) De uitnodigingen voor de eerste
werkgroepen zijn de deur reeds uit. De uitkomsten hopen we binnen afzienbare
tijd als voorstellen te kunnen presenteren aan het hele dorp om daarna te
bediscussiëren. Op deze manier proberen we in het voorjaar van 2022 te komen
tot een breed gedragen Dorpsplan Wijthmen 2.0, dat een inspiratie vermag te
zijn voor een leefbare, gezonde en mooie toekomst voor ons en onze (klein)kinderen.
